Του Παναγιώτη Κονδύλη (ΑΡΕΝ Χημικού)
Μέρα με τη μέρα γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι βιώνουμε μια δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, τα βάρη της οποίας προσπαθεί ο αντίπαλος να μετακυλήσει στα μόνιμα υποζύγια των κυβερνήσεων – στους φοιτητές, τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους. Καταργούνται κεκτημένα αιώνων, καταργείται κάθε έννοια κοινωνικού κράτους και για να γίνει αυτό καταστρατηγείται κάθε έννοια δημοκρατικού δικαιώματος. Δεν είναι τυχαίο το ξέσπασμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο του κινήματος real democracy – στην Ελλάδα μεταφέρθηκε ως κίνημα «άμεσης δημοκρατίας» – στο οποίο οι πολίτες μετείχαν απαιτώντας τη συμμετοχή τους στην άσκηση της εξουσίας, διαδηλώνοντας ενάντια στη λιτότητα, ενάντια στα μέτρα που παίρνονταν χωρίς αυτούς για αυτούς. Το ζήτημα, λοιπόν, του αγώνα για δημοκρατία που άνοιξαν οι ίδιοι οι ευρωπαϊκοί λαοί είναι ένα ζήτημα που ως αριστερά οφείλουμε να αναδείξουμε, καθώς η δημοκρατία είναι όχι μόνο απειλή για το σύστημα, αλλά και θεμέλιος λίθος για την οικοδόμηση της μελλοντικής κοινωνίας που εμείς οραματιζόμαστε.
Ο καπιταλισμός, το σύστημα της εκμετάλλευσης του ανθρώπου στο βωμό του κέρδους, για να επιβιώσει και να κυριαρχήσει έχει αναγκαστεί να συνάψει συμβιβασμούς με την κοινωνία· ένας από τους βασικούς αυτούς συμβιβασμούς είναι η παραχώρηση ορισμένων δημοκρατικών δικαιωμάτων. Το ότι επί παραδείγματι γίνονται εκλογές είναι μια τέτοια παραχώρηση. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή, η δημοκρατία, έστω και αυτή η εκφυλισμένη μορφή της – η αστική δημοκρατία – , φοβίζει το σύστημα, φαντάζει ως απειλή, γι’ αυτό και το σύστημα την καταργεί. Δεν είναι τυχαίο που σήμερα οι όποιες παραχωρήσεις σε επίπεδο δημοκρατίας αίρονται και κάθε δημοκρατικό δικαίωμα καταπατάται. Στην Ελλάδα, βέβαια, την πρώτη χώρα που εφαρμόστηκε η πολιτική της λιτότητας και των μνημονίων υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα. Το ότι ο υπουργός οικονομικών μπορεί και υπογράφει ό,τι του ζητείται από την τρόικα παρακάμπτοντας το ελληνικό κοινοβούλιο – η περίφημη πρώτη δανειακή σύμβαση δεν πέρασε ποτέ από τη βουλή –, το ότι στο άκουσμα και μόνο της διεξαγωγής δημοψηφίσματος από τα χείλη του πρώην Έλληνα πρωθυπουργού προκλήθηκε πανικός στις διεθνείς αγορές, καθώς και το ότι οι εκλογές, η προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία, χαρακτηρίστηκαν ως «επικίνδυνος πειραματισμός» από στέλεχος της κυβέρνησης είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα που αποδεικνύουν ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή οποιοσδήποτε δημοκρατικός θεσμός θεωρείται απειλή και παρακάμπτεται.
Σε αυτό το σημείο τίθεται από μερίδα του κόσμου το ερώτημα για το αν εν τέλει θεσμοί όπως το κοινοβούλιο είναι όντως δημοκρατικοί και για το αν η αριστερά πρέπει να μετέχει σε αυτούς. Μικρές ομάδες της αριστεράς, αυτοπροσδιοριζόμενες και ως «επαναστατική» αριστερά (προσωπικά δεν αποδέχομαι αυτόν τον όρο, εκτός κι αν αυτές οι ομάδες έχουν κάνει κάποια επανάσταση η οποία μου διαφεύγει), μετατρέποντας σε ιδεολογία την αδυναμία τους να απευθυνθούν σε μεγάλο μέρος κόσμου και να μπουν στο κοινοβούλιο απαντούν πως όχι, μιλούν για κοινοβουλευτική χούντα, ενώ μάλιστα, εν αντιθέσει με αυτήν τους την τοποθέτηση, μετέχουν στις εκλογές… Η απάντηση, ωστόσο, στο ερώτημα για το αν η αριστερά πρέπει να μετέχει στους θεσμούς έχει δοθεί προ πολλού και είναι καταφατική· επιβεβαιώνεται, μάλιστα, από την τωρινή κατάσταση. Η ύπαρξη θεσμών όπως του κοινοβουλίου, η διεξαγωγή των εκλογών, η νομιμότητα των αριστερών κομμάτων τα οποία μπορούν ελεύθερα να εκφέρουν δημόσια το λόγο τους – γεγονός κάθε άλλο παρά αυτονόητο επί χούντας – και πολύ περισσότερο η συμμετοχή των αριστερών κομμάτων στους θεσμούς αποτελούν συμβιβασμούς του συστήματος και είναι αδιαμφισβήτητα νίκες της αριστεράς.
Ταυτόχρονα είναι προφανές πως η αριστερά δεν πρέπει να ταυτίζει την έννοια της δημοκρατίας με αυτή του κοινοβουλευτισμού και πρέπει να διατηρεί πάντα ζωντανό το όραμα για μια νέα κοινωνία πραγματικής δημοκρατίας· γεγονός που για να συμβεί απαιτείται η δημιουργία δομών της μελλοντικής κοινωνίας στην υπάρχουσα. Η επιστήμη μας διδάσκει ότι το υγρό νερό σε όσο χαμηλή θερμοκρασία κι αν βρίσκεται (-4 ή και -5 oC) δεν πρόκειται να γίνει πάγος αν δεν δημιουργηθούν σε αυτό τα πρώτα κέντρα κρυστάλλωσης (μικροί κρύσταλλοι στερεού νερού). Ας φανταστούμε, λοιπόν, συλλογικές κουζίνες, κοινωνικά παντοπωλεία, δωρεάν αντιμαθήματα για τους μη έχοντες, ας φανταστούμε και λαϊκές συνελεύσεις ανά δήμο στις οποίες οι πολίτες θα αποφασίζουν αμεσοδημοκρατικά π.χ. για το πώς θα κατανεμηθούν τα έσοδα του δήμου. Οάσεις αλληλεγγύης και δημοκρατίας, ψήγματα της νέας κοινωνίας στην έρημο του υπάρχοντος συστήματος της σήψης…
Σημασία, βέβαια, έχει να δομηθεί και ένας αντίστοιχος πολιτικός λόγος, που θα περιγράφει αυτήν την κοινωνία. Όπως έχει σημειώσει σε σχετικό άρθρο του ο Περικλής Κοροβέσης, πολλές φορές στην αριστερά χρησιμοποιούνται οι λέξεις σοσιαλισμός, κομμουνισμός με εξαιρετική ευκολία, σαν να θεωρείται δεδομένο το περιεχόμενό τους και ξεχνώντας ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται κανείς τις έννοιες αυτές ποικίλει. Διαφορετικό πράγμα αντιλαμβάνεται ακούγοντας τη λέξη σοσιαλισμός ένας κάτοικος της Ρουμανίας ή μιας άλλης χώρας του πρώην σοβιετικού μπλοκ, για τον οποίο σοσιαλισμός σημαίνει βαρβαρότητα, σημαίνει ολοκληρωτισμός, καταπίεση, κατάφορη παραβίαση της δημοκρατίας και της ελευθερίας και διαφορετικό ένας σύγχρονος δυτικός για τον οποίο σοσιαλισμός σημαίνει Παπανδρέου και Μπράουν, σημαίνει εν τέλει ένα κομμάτι του νεοφιλελεύθερου συστήματος. Όμως και εντός της αριστεράς το πώς χρησιμοποιούνται οι λέξεις αυτές ποικίλει… Το ΚΚΕ, για παράδειγμα, όταν μιλάει για σοσιαλισμό δεν εννοεί κάτι στο ελάχιστα δημοκρατικό, αλλά για αυτό η μόνη γνήσια και αναντίρρητη αλήθεια είναι ο Στάλιν (φάνηκε αυτό όταν το ΚΚΕ εξέδωσε τη συλλυπητήρια ανακοίνωση για το θάνατο του δικτάτορα της Βόρειας Κορέας στην οποία εμμέσως πλην σαφώς δηλώνει τη στήριξή του στο καθεστώς).
Για το δικό μας χώρο πάλι δεν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς πραγματική δημοκρατία και πραγματική δημοκρατία χωρίς σοσιαλισμό. Και ιδού, λοιπόν, πως μπορούμε να μιλάμε με μεγαλύτερη σαφήνεια και απήχηση· περιγράφοντας τη μελλοντική κοινωνία που οραματιζόμαστε ως ένα βάθεμα της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Για εμάς, άλλωστε, δημοκρατία κι ελευθερία αποτελούν μέσα και σκοπό μαζί. Ο άνθρωπος μονάχα όντας απελευθερωμένος από τις σχέσεις εκμετάλλευσης, αλλά και απελευθερωμένος από αγκυλώσεις, ταμπού και προκαταλήψεις, έχοντας συνείδηση, θα μπορεί να πάρει την κατάσταση στα χέρια του συμμετέχοντας στην άσκηση της εξουσίας.
Ανοίγοντας λοιπόν το ζήτημα της δημοκρατικής εκτροπής που επιτελείται και μην πέφτοντας στην παγίδα διάρθρωσης ενός οικονομίστικου λόγου – ενός λόγου που θα βασίζεται αποκλειστικά σε οικονομικά μεγέθη και νούμερα – ανοίγουμε ένα βαθύ πολιτικό ζήτημα χτυπώντας τον αντίπαλο εκεί ακριβώς που πονάει. Ο καπιταλισμός στηρίζεται στην καταπίεση και σε συμβιβασμούς, στηρίζεται σε μια κοινωνία με σκυμμένο κεφάλι και όχι σε μια κοινωνία που πρωτοστατεί σε αγώνες και διεκδικεί να ακουστεί. Κι επειδή κάποιος μπορεί να καταπιέζει ορισμένους για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή πολλούς για μικρό, αλλά δεν μπορεί να καταπιέζει μια ολόκληρη κοινωνία και για πάντα, το σίγουρο είναι ότι όταν η κοινωνία ακουστεί τα αποτελέσματα μόνο ευχάριστα δε θα είναι για αυτούς που όλο αυτό το διάστημα αποφασίζουν για εμάς χωρίς εμάς. Η δημοκρατία είναι το όπλο μας ενάντια σε αυτό το σύστημα, ας διεκδικήσουμε να ακουστούμε…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου